Çocuk yetiştirmek (Ebeveynlik) artık zor zanaat
Eskiden kolaydı, ataerkil veya anaerkil aileler kuralları koyar, çocuklar da ona göre yetişirdi. Babanın kulak çekmesi, annenin terliği en korkutucu anlardı😊
Zaman hızla değişti. Geleneksel olarak bilinen 4 tip ebeveynlik (Otoriter, Demokratik, İhmalkâr, Hoşgörülü) dahi artık yeterli gelmiyor. Değişen bilgi çağında yıllar ilerledikçe ve özellikle iletişim zenginleştikçe her konuda yeni konseptler karşımıza çıktı ve çıkmaya devam ediyor. Ebeveynlerin davranış biçimleri de bu değişimden soyutlanamaz elbet…
Son yılların üzerinde konuşulan konularından birisi de “Nazik ebeveynler”.
Bahsettik, geçmişin sert aile figürlerinin yerini önce daha diyaloğa dayalı ebeveynlik almıştı; Ardından Serbestlik geldi, sonra da “Nazik ebeveynlik” sessiz sedasız ilerledi. (detaylı incelemek isteyenler için İngilizcesi “Gentle Parenting”, ayrıca yazının sonunda kaynaklarımız da var.)
Bu gruptaki aileler çocuklarına daha şefkatle yaklaşıp; bağırıp-çağırmak yerine, tutarlı disiplini makul sınırlarda kullanmayı hedefliyorlar.
Kısaca “Nazik ebeveynlik”, önceki nesil ebeveynlerden çok farklı, barışçıl ve olumlu bir ebeveynlik tarzıdır. Bu yöntem, var olan birçok ebeveynlik tarzından yalnızca bir tanesi. “Otoriter” ve “Demokrat” ebeveynlikten, “Serbest” ve “Bilinçli” ebeveynliğe kadar, bombardıman altındaki bir ebeveynin sayabileceğinden çok daha fazla varyasyon mevcut.
Ancak bir çocukla zenginleşen hayatınıza günümüze uygun yeni bir yaklaşım eklemek istiyorsanız, “Nazik ebeveynliği” düşünebilirsiniz. Peki nazik ebeveynlik nedir ve bunu günlük hayatınızda nasıl uygulayabilirsiniz? Bu yaklaşımın temellerinden artı ve eksilerine kadar, nazik ebeveynlik hakkında bilmeniz gereken noktaları irdeledik.
Nazik Ebeveynlik Nedir?
Uzm Psk. Merve Özen’in(1) deyişi ile “Nazik ebeveynlik, adını “The Gentle Parenting Book”un yazarı İngiliz çocuk bakımı uzmanı Sarah Ockwell-Smith’den alan bir ebeveynlik yöntemidir. Ebeveynin çocuğunun duygusal durumunu anladığını göstermesinin, çocuğun sakinleşmesine yardımcı olacağını öne sürer.”
Kısaca nazik ebeveynlik, çocuğundan utanmadan, onu suçlamadan veya cezalandırmadan ebeveynlik yapmanın bir yolu diyebiliriz. Bu yöntemde hem ebeveynler hem de çocuklar söz sahibi olduğu için ortaklığa (işbirliğine) odaklanılır. Nazik ebeveynlik aynen kulağa geldiği gibidir; ebeveynliğe daha yumuşak, daha nazik bir yaklaşımdır ve bu yöntemi uygulayan ebeveynler (ve bakıcılar) bunu çocuklara şefkatli sınırlarla rehberlik ederek ve bu konuda tutarlı davranarak yaparlar; Kadife eldivenli demir el gibi olmazlar. Nazik ebeveynler ayrıca “İçgüdüsel ebeveynlik” veya “Fil ebeveynliği” gibi diğer teknikleri ebeveynlik tarzlarına entegre etmeye daha meyilli olabilirler. (Bakın deştikçe neler çıkıyor? Ama biz konumuza odaklanalım...)
Lafayette, Colorado'dan ebeveyn koçu Danielle Sullivan (2), "İşbirlikçi ebeveynlik olarak da bilinen nazik ebeveynlik, ebeveynlerin çocukları ceza veya kontrol yoluyla davranmaya zorlamadığı, bunun yerine bir aile olarak birlikte karar vermek için bağlantı, iletişim ve diğer demokratik yöntemleri kullandığı bir ebeveynlik tarzıdır" diyor. Bu ebeveynlik tarzı daha sonra ele alacağımız dört ana unsurdan oluşur: empati, saygı, anlayış ve uygun sınırlar.
Nazik Ebeveyn Olmanın Faydaları Nedir?
Nazik ebeveyn olmanın birçok faydası vardır diyebiliriz. "Nazik ebeveynlik, çocuklara dünyada aktif olabileceklerini, kendi sınırlarını koyabileceklerini, kendi ihtiyaçlarına güvenebileceklerini ve seslerini duyurabileceklerini öğretir. Çocuklara kendilerini net şekilde ama saygılı bir şekilde ifade etmeyi öğrenmeleri için bir çerçeve sunar," diyor Sullivan. "Ve bu ebeveynlik yaklaşımı, zorbalık davranışları tarafından suistimal edilme şanslarını azaltır."
Nazik ebeveynliğin diğer faydaları şunlardır:
- Azaltılmış kaygı. Araştırmalar, nazik ebeveynliğin çocuktaki kaygı riskini azaltabileceğini öne sürüyor. Örneğin, Science Direct’de yayınlanan bir çalışma(3) bu yaklaşımın utangaç olan küçük çocuklarda (örneğin yeni yürümeye başlayan) "sosyal olarak düzenli tepkileri teşvik edebileceğini" belirtiliyor.
- İyileştirilmiş ebeveyn-çocuk bağı. Başka bir çalışma da(4), bağ kurmayı öncelik kabul eden yavaş ebeveynlik gibi, Nazik ebeveynliğin de anne-baba ve çocuklar arasındaki ilişkiyi iyileştirebileceğini gösteriyor. Bu çalışmada, "Bir çocuğun alabileceği en değerli hediye ücretsizdir" denilmiş. "Bu, sadece bir ebeveynin sevgisi, zamanı ve desteğidir." Ve bu öylesine bir cümle de değil; Bilim artık bebek beyninin gelişiminde sevginin her şeyden önemli olduğunu göstermiş durumda.
- Olumlu sosyal beceriler. Çocuklar, özellikle bebekler ve yürümeye başlayan çocuklar, gördüklerini kopyalarlar. Nazik ebeveynlik empati ve saygıya dayandığından, çocuklar bu olumlu özellikleri modellemeyi öğrenirler; bu da kendilerinin de empatik, saygılı insanlar olma olasılıklarını artırır.
Peki, Zorlukları Neler?
Nazik ebeveynliğin birçok faydası olsa da, bu yaklaşım kusursuz değildir. Hatta eksileri (zor yanları) vardır.
Bazı durumlarda, nazik ebeveynlik fazla müsamahakâr olabilir ve bu da olumsuz sonuçlara yol açabilir. Nazik ebeveynlik zorlayıcıdır. Hem ebeveynler hem de çocuklar disiplin ve yapı eksikliğinden dolayı sıkıntı yaşayabilirler.
Bir başka deyişle, bu yaklaşım herkes için uygun olmayabilir. Nazik ebeveynlik çok fazla sabır, ısrar ve pratik gerektirir. Eğer siz de bu şekilde büyümediyseniz (ya da kendinizi bu şekilde geliştirmediyseniz) ve çocuğunuz bu yaklaşıma uyum sağlayamazsa, bu yaklaşımı uygulamak zor olabilir.
Özellikle yoğun bir hayat yaşayan ailelerde Nazik ebeveynlik, sizde zaman baskısına ve aile içinde gerilimlere yol açabilir.(5) Bu durum ebeveynlere biraz daha fazla mental stres yükleyebilir.
Ama biz yine de olumlu yanlarına odaklanalım, hem hayatta hangi şey çok kolay ki?
Nazik Ebeveyn Olmanın Yöntemleri
Aktif Dinleme
Nazik ebeveynliğin temel ilkelerinden birisi aktif dinlemedir. Yani, çocuğunuz düşüncelerini, duygularını veya endişelerini ifade ederken ona tüm dikkatinizi vermeniz gerekir. Yargılanma korkusu olmadan deneyimlerini ve duygularını açıkça paylaşmaları için onu teşvik edin. Aktif dinleyerek, onun duygularını anlar ve fikirlerinin önemli olduğunu göstererek ebeveyn-çocuk ilişkisinde güvenlik ve güven duygusunu kurabilirsiniz.
Empati
Empati geliştirmek nazik ebeveynlik için hayati öneme haizdir. Olayları çocuğunuzun bakış açısından görmeye çalışın ve onun duygularını küçümsemeden veya önemsizleştirmeden kabul edin. Onun taze zihnindeki duyguları ifade etmekte zorlanabileceğini ve bu durumda hayal kırıklığına uğrayabileceğini anlayın. Empati kurarak ve gerektiğinde teselli ederek çocuğunuza duygusal zekanın önemini öğretir, onu etkili iletişim kurmaya ve duygularını olumlu bir şekilde yönetmeye alıştırabilirsiniz.
Olumlu Yönlendirme
Olumlu yönlendirme, nazik ebeveynlikte kilit bir rol oynar. Ceza veya ödüllere odaklanmak yerine, çocuğunuzun çabalarını ve başarılarını içtenlikle övün. Özgüvenini ve özsaygısını artırmak için, ne kadar küçük olursa olsun başarılarını kutlayın. Bu şekilde onun olumlu bir benlik imajı geliştirmelerine yardımcı olur ve genel olarak olumlu davranışlarda bulunmaya motive edersiniz.
Saygı Duyarak Sınırları Belirlemek
Sınırlar koymak her ebeveynlik tarzında esastır ve nazik ebeveynlik de bir istisna değildir. Bununla birlikte, nazik ebeveynlik bu sınırları çocuğa saygı duyarak ve anlayışla belirlemeyi vurgular. Kuralların arkasındaki nedenleri açıkça ifade ederek çocuğunuzun kurallara uymanın önemini kavramasını sağlayabilirsiniz. Sert cezalara başvurmaktan kaçının. Bunun yerine kurala uymamanın ona getirebileceği olumsuz sonuçları net bir diyalog ile vurgulayarak onu sorumlu seçimler yapmaya yönlendirebilirsiniz.
Oyundan çıkmayın, içinde kalın
Geleneksel “ara verme/uzaklaşma” yönteminin aksine, nazik ebeveynlik çocuğun zorlayıcı davranışları olduğunda ona zaman tanımayı önerir. Çocuğunuz üzgün olduğunda veya olumsuz davranışlar sergilediğinde, duygularını ifade etmesi için ona güvenli bir alan sunun. Bu alanda ona eşlik edin, rahatlık ve destek sağlayın. Bu durumu, çocuğunuzun duygularını işlemesine yardımcı olmak ve zor durumlarla başa çıkmak için yapıcı yollar keşfetmesi için fırsat olarak kullanın. Böylece, duygusal büyümesini ve zorluklara direncini desteklemiş olursunuz.
Düşünceli olun
Düşünceli ebeveynlik uygulamak, nazik ebeveynliğin de önemli bir yönüdür. O anda bulunmayı ve etkileşimler sırasında tamamen çocuğunuzla meşgul olmayı içerir. Çocuğunuzla kaliteli zaman geçirirken telefon veya işle ilgili konular gibi dikkat dağıtıcı unsurları bir kenara bırakın. Böylece çocuğunuzun ihtiyaçlarını, güçlü yönlerini ve gelişim alanlarını daha iyi anlamanız, onun ihtiyaçlarına daha etkili bir şekilde yanıt vermeniz kolaylaşır.
Uygulama Adımları
Başlangıç Aşaması
Nazik ebeveynliği hayatınıza dahil etmenin bir yolunu arıyorsanız, en iyi seçeneğiniz küçük adımlarla başlamaktır. Görmek istediğiniz davranışları düzenli olarak siz modelleyin. Her zaman nezaket, şefkat ve empati uygulayın. Örneğin, olumsuz/kötü bir davranış gördüyseniz olaya yorum yapın, o eylemi yapan çocuğunuzu yargılamayın. Böylece onun da eyleme dışardan bakmasını sağlayabilir, hatasını anlama fırsatı vermiş olursunuz.
Nazik ebeveynliğin anahtarı sabır ve yaklaşımınızdır. Çocuklarınız sizin tarafınızdan görüldüğünü, duyulduğunu ve anlaşıldığını hissettiğinde iletişim çok daha kolay olacaktır.
Sinirlendiğinizde Yapacaklarınız
Sinirlendiniz ama yine de Nazik ebeveynliği uygulamak istiyorsunuz, yapmanız gereken ilk ve en önemli şey yavaşlamaktır. Sullivan, "Çocuğunuzla bağlantı kurmaya ve empatiye öncelik verecek şekilde iletişim kurun ve sonra soruna sadece yetişkinler için değil, tüm aile için en olacak çözümü uygulayın" diyor.
Örneğin markete gitmeniz gerektiğini ve 4 yaşındaki çocuğunuzun montunu giymediğini varsayalım. Birkaç kez sakin bir şekilde sordunuz ve görmezden gelindiniz. Öfkelenmeye ve hayal kırıklığına uğramaya başlıyorsunuz ve geç kalmanın tüm günü mahvedeceğinden endişe ediyorsunuz. Ne yapmalısınız? Duraksayıp yavaşlayın.
"Önce sakinleşin ve yeniden işbirlikçi sürece dönün" diyor Sullivan. "Çocuğunuza tarafsız ve sakin bir sesle neler olduğunu sorun. Şöyle bir şey de söyleyebilirsiniz, ‘Yavrum, bugün market alışverişi için montunu giymediğini görüyorum. Bana ne düşündüğünü söyleyebilir misin?’ Soruyu anlaması için de ona biraz zaman verin. Sorunuz onun için çok karmaşıksa, evet veya hayır soruları da sorabilirsiniz. Sabırla ve anlayışla dinleyin ve ardından ikiniz için işe yarayan bir çözüm üretin."
"Cevap herkese uyan tek bir çözüm aramak değil," diye uyarıyor Sullivan. "Çözümün sizin ve aileniz için işe yarayan bir çözüm olması gerekiyor."
Öfke Nöbeti Sırasında Nasıl Nazik Olacağız?
Öfke nöbetleri sırasında nazik ebeveyn olarak kalmak için çocuğunuza güven verin ve kendisini ifade etmesine izin verin (makul ölçüde). Tabii ki, bunu söylemek yapmaktan daha kolay. Nazik ebeveynlik kavram olarak basit görünse de çocuklar sabrımızı test edebilir, aslında hep eder. Küçük çocuklar öfkelendiklerinde ısırabilir veya vurabilir; Daha büyük çocuklar da yetiştirilme biçimlerine rağmen sınırları zorlayacaktır. Her biri benzersiz bir tepki ve yanıt gerektirir.
"Öfke nöbetleri yaşanacaktır. Her ebeveyn bir noktada bunlarla karşılaşır," diyor yüksek lisans derecesine sahip, okul öncesi öğretmeni Sally. "Kendinizi ikna edilemeyen bir çocukla karşı karşıya bulursanız, birkaç şeyi göz önünde bulundurmanız önemlidir. Önce, bu davranışın bir iletişim biçimi olduğunu bilin. Tamamen normal ve yaşına uygundur. Ebeveynliğinizden bağımsız olarak öfke nöbetlerinin yaşanacaktır. Rahatsız edici olsa da, öfke nöbetleri durdurulamaz ve çocuğunuz güvende olduğu (zarar görmediği/vermediği) sürece durdurulmamalıdır."
"Çocuğunuzun içindeki büyük duygularını serbest bırakmasına izin verirken aynı zamanda sakin olarak yanında kalmaya devam etmelisiniz," diye ekliyor Sally. "Öfke nöbetleri o anda dayanılmaz görünebilir, ancak bunların kendi seyrinde ilerlemesine izin vermek küçük bir çocuğun gelişimi için kritik öneme sahiptir. Yetişkin olarak, onlara ihtiyaç duyduklarında yanlarında olduğunuzu hissettirirken çevrelerini güvenli tutmak sizin görevinizdir. Ayrıca, duygularını anlayıp onları sınıflandırmalısınız. Öfke nöbeti yatıştıktan sonra bu deneyimi, buna neyin sebep olduğunu ve gelecek için olası çözümleri tartışmak için öğretici bir olay olarak kullanabilirsiniz."
Tehlikeli Durumlarda da Nazik Kalınabilir mi?
Tehlikeli durumlarda nazik ebeveynlik genellikle tepkileri duruma göre uyarlamayı gerektirir.
Çocuğunuz yakın bir tehlike içindeyse, diyelim ki sokakta koşuyor veya trafikte yolda oynuyor; tepkiniz farklı olabilir (ve olmalıdır). Siz de bir öfke/endişe nöbeti geçirebilirsiniz ama, bu durumu görmezden gelemezsiniz. Böyle durumlarda, çocuğu hemen bu tehlikeli durumdan uzaklaştırmak ve ardından ona eylemlerinin sonuçlarını açıklamak en iyisidir.
Net şekilde durumu aktaran ciddi bir konuşma yapmak çözümün anahtarı olacaktır. Yukarıda değindiğimiz olay/kişi ayrımını yapmayı unutmadan tabii ki.
Son Söz
Çocuk yetiştirmek, belki de hayatımızın en büyük sorumluluğu. Karakterlerinin şekillenmesi bizim davranışlarımız ve etkimiz ile gerçekleşiyor. İleride sağlıklı ve başarılı bireyler olmaları küçük yaşlarında bizden alacakları eğitim ve desteğe bağlı. Bu desteği de onları anlayarak ve her zaman yanlarında olarak verebiliriz.
Her ne kadar Ozmoz olarak işimiz bebek ve çocuklarımızı sağlıkla saran, güzel giysileri çevreci şekilde üretmek olsa da; siz ebeveynlere bilgimiz ve deneyimlerimiz çerçevesinde destek olmak da bizi çok mutlu ediyor. Bu konularda daha detaylı çalışmalarımızı da arttırarak sürdürmeyi hedefliyoruz. Umarım bir nebze de olsa faydamız oluyordur.
Bu yazımıza da artık geleneksel olan mutlu bir Ozmoz aile resmi ile nokta koyalım. Kızlarımız içlerindeki sevgiyi ne kadar güzel yansıtmışlar, değil mi?
Tüm çocuklarımızın yüzü hep böyle gülsün...
Sevgi ile kalın.
Mukadder Özden, Anne ve Tekstil Mühendisi
İlgilenenler için kaynaklar: