Günümüzde giderek daha fazla araştırmaya konu olan, hepimizin yaşamını ve sağlığını etkileyen bir olgu: Mikroplastikler. Bebek ve çocuklarımızı bu riskten korumak için neler yapmalıyız? Mutfağımızda yapacağımız basite değişiklikler bu riski nasıl azaltabilir?
Bu yazımızda tüm ailemizi etkileyecek, ama öncelikli olarak risklere daha açık olan bebek ve çocuklarımızın sağlığına yönelik öneriler sunacağız.
Neden Mikroplastiklerden Endişe Duymalıyız?
Belgesellerde kuşlar ve balıkların incelenmesi ile karşımıza çıkan üzücü görüntülerin yanısıra, Bebek ve çocuklarımızın yiyeceklerinde olabilecek mikroplastikler uzun zamandır ebeveynler arasında bir endişe kaynağı oluyor. Bunların en önemli kaynağı da mutfağımız.
Mikroplastik genel olarak 5 mm'den küçük plastik parçacıkları için kullanılan bir terim. Çeşitli plastik gereçler, ucuz sentetik giysiler, plastik eşyalar gibi çevresel etkilerin yanısıra, aile olarak bunları ortak mutfakta kullanılan eşyalar yoluyla yutuyor olmamız gayet mümkün. Mikroplastiklerin yutulması, bağırsak ve hormon dengesizlikleri ve bağışıklık sisteminin zayıflaması dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir ve hatta diyabet, kalp hastalığı ve kanserle de ilişkilendiriliyor. (1)
Peki neden özellikle bebek ve çocuklar? Daha önceki yazılarımızda da belirtmiştik, bebekler ve küçük çocuklar yetişkinlere göre dış etkenlere çok daha hassastır. Özellikle bağırsak ve sindirim sistemleri tam gelişmediği için bu tip zararlı bileşenleri çok daha kolaylıkla vücut içine alabilirler.
Uzm. Dr. Merve Başkan, “Araştırmalara göre, plastik katkıları ve Mikroplastikler, bebeğin hızlı gelişim dönemi olan IU, bebeklik ve Pubertal dönede en çok etki etmekte, Başta üreme sistemi olmak üzere vücutta ciddi ve kalıcı etkiler bırakabileceği düşünülmektedir” diyor. (2)
Plastik ürünlerden tamamen kaçınmak zor ve bazı aileler için muhtemelen imkânsız olabilir, ancak bebek ve çocuğunuzun bunlardan etkilenmesini azaltmak için kolayca değiştirebileceğiniz bazı mutfak eşyaları var. Cam ve tahta mutfak ürünleri, silikon mutfak gereçlerinden, çocuk dostu bir yemek takımına kadar, çoğu da uygun fiyatlı ve “kolay parçalanan plastik içermeyen” ürünlerle mutfağınızı kendiniz ve bebekleriniz için daha güvenli ve sağlıklı hale getirebilirsiniz. Şimdi bunlara kısaca göz atalım:
Neler Yapabiliriz?
Öncelikle, Plastik biberonlardan kaçının.
Her ne kadar bunlar sert plastikten, bazı kimyasallar kullanılmadan yapılmış olsa bile, diğer plastik ürünlerde bahsedilmiş olan riskler biberonlar için de geçerlidir. Özellikle biberonların yüksek sıcaklıklarda ve ovalayarak/fırçalayarak temizlendiğini düşünürsek, aşınma ve Mikroplastik yayımına yol açma ihtimalleri yüksektir.
Cam biberonlar en sağlıklı seçim olacaktır. Eğer seyahat vb nedenlerle sert plastik biberon kullanıyorsanız, bunları olabildiğince narin şekilde temizlemeye özen gösterin. (Not: Biberon emzikleri genelde saf silikondan yapılır, parçalanma ihtimal çok daha düşüktür. Ancak onları da belirli sürelerle yenilemek faydalı olacaktır.)
Plastik Kesme Tahtalarından Kurtulun!
Plastik kesme tahtaları mutfaklarda sıklıkla kullanılan ürünlerdir ve bunların her yıl milyonlarca mikro plastiği yaydığı araştırmalarla kanıtlanmıştır. (3) Ve tabii ki bu mikro plastikler yemeğimizle beraber vücudumuza karışmaktalar.
Bu plastik kesme yüzeyleri yerine, tahta, çelik, bambu gibi doğal malzemeden ürünler kullanabilirsiniz. Eğer tahta veya bambu gibi doğal malzemeden kesme yüzeyi kullanıyorsanız, bunların hijyen koşullarına biraz daha özen göstermeniz gerekecektir. Özellikle bunları et, tavuk veya benzeri ürünleri doğradıktan sonra güzelce yıkayıp kurumalarına izin vermek çok önemli bir noktadır.
Plastik Tabak/Çatal vb ile Saklama Kabı Kullanımını Azaltın/Kısıtlayın.
Günümüzde mutfakların vazgeçilmezi olan plastik saklama kapları belirli koşullarda ailemizi mikroplastik ve bazı diğer kimyasalların (BPA vb) etkisine maruz bırakabilir. Bu özel koşullar, saklama kaplarına sıcak veya asidik ürünler konması, mikro dalga uyumlu olmayan kabın orada kullanılması veya bir plastik kabın uzun süreler boyunca kullanılması sonucu oluşabilir. (4)(5)
Bebeğin yere atma riskine karşı sert plastik tabak vb kullanıyorsak, bunları mutlaka elde narin şekilde ve aşındırmadan yıkamalı; tabak üzerinde bıçak ile bir şeyler kesmemeliyiz.
Eğer çocuğumuzu okula yollarken yanına yiyecek koyuyorsak, bu durumda özellikle kapları sıkça değiştirmeyi ve çok sıcak veya asitli gibi kaba zarar verebilecek ürünleri koymamaya dikkat etmemiz gerekiyor. (Örneğin Plastik termosta gazlı içecek içmek gibi)
Örneğin, çelik saklama kapları tercih edilebilir. Eğer mutlaka plastik saklama kabı kullanılacaksa, mikrodalga içinde kullanımından veya kabın aşırı ısınmasından kaçınılmalı, temizlikleri narin şekilde aşındırmadan yapılmalı ve kaplar olabildiğince değiştirilmelidir.
Tek kullanımlık tabak, çatal vb ürünleri de oldukça risklidir.
Özellikle paket servislerle beraber gelenler gibi plastik tabak ve malzemelerin kullanılması istem dışı plastik alımına yol açabilir. Bu özellikle de sıcak yemekler servis edildiğinde daha da geçerli olur, bu kaplar ısı ile imalatında kullanılan zararlı kimyasalları yemeğinize sızdırabilir. (6)
Eğer dışarıda kullanım veya piknik gibi gerekçelerle plastik tabak ve gereçler kullanıyorsanız bunları karton veya bambu gibi daha doğal ürünlerle değiştirebilirsiniz. Bambu veya benzeri ürünler yıkanabilir, kartonlar ise biyolojik olarak parçalandıkları için geri dönüşüme tabi olabilirler.
Çok Kullanımlı Plastik Atıştımalık veya Gıda Torbalarına Dikkat!
Bu ürünler çindeki gıda ile reaksiyona girebildikleri gibi, açma-kapama sırasında mikroplastik salınımı yapabilirler. Bunlar yerine silikondan yapılmış gıda saklama poşetleri veya temiz bir bez ile saklamak gibi yöntemler kullanılabilir. Silikon poşetler güvenilirdir ve yıkanabilir.
Streç filmler de riskli olabilir.
Plastik saklama kapları gibi streç filmler de gıdalara doğrudan temas edebileceği için bir mikro plastik yayabilirler; Ayrıca bunlar yumuşak ve esnek olmasını sağlayan kimyasalları da gıdaya aktarabilirler. Özellikle streç filmle kaplı ürünlerin ısıtmak için mikrodalga fırınlara konmasından kaçınmalıyız. (7) Son zamanlarda doğal wax (balmumu) kaplı bezden yapılan saklama ürünleri de piyasada sunulmaya başladı. Bunları da saklama amaçlı değerlendirebilirsiniz.
Yapışmaz kaplamalı tava ve tencere kullanımından kaçının!
Bir dönemin hayat kurtarıcısı olan yapışmaz (teflon) tava ve tencerelerin, özellikle de doğru kullanılmadığında veya eskidiğinde mikro plastikler ya da kimyasallar (PTFE ve PFOA gibi) yaydığı epey zamandır bilinen ve tartışılan bir konu. Bunlar, kullanılan karıştırma aletlerine ve sert temizlemeye çok hassas, yayılma ihtimali olan partiküller ise sağlık açısından çok riskli. Hele ki bunlarda bir çizilme-yıpranma varsa derhal mutfaktan uzaklaştırılmalılar.
Bu nedenle ailemizin/bebeklerimizin yemeklerini yaparken veya ısıtırken çelik, seramik veya granit gibi daha modern ve doğal ürünlere yönelmenizi hararetle öneriyoruz. (8) Tabii ki bir maliyet oluşcaktır, ama bu tip ürünlerin uzun kullanım ömrü dikkate alınırsa, yapılabilecek bir yatırımdır.
Diş Oyuncaklarına Dikkat!
Diş çıkarma aşamasında, bebeğin diş kaşınmasına karşı silikon veya uygun tahta ürünler kullanmak çok daha sağlıklıdır. (Tahtaların güzelce zımparalanmış veya perdahlanmış, ancak cilalanmamış olmasına dikkat edin.) Basit plastik malzemeler, aşınarak Mikroplastik yayılımına yol açabilirler. Özellikle PVC kullanan malzeme ve ürünlerin bebeklerinizden uzak olmasına dikkat edin. Bunlarda kullanılan Fitalatlar yavaş salınan ama vücutta birikim yaparak çk olumsuz sonuçlara yol açabilen malzemeler. Bu noktadan hareketle, çocuğunuzun erken yaşlarında alacağınız oyuncakları da dikkatle seçmenizi öneriyoruz.
Son Söz
Plastikler, hayatımızda oldukça önemli bir yere sahip. Ancak teknoloji ve bilim ilerledikçe, tehlikeli yanları da zaman içinde ortaya çıkıyor. Bebeklerimizin erken dönem sağlıklarını en üst düzeyde tutmak, onların ileriki yaşamlarında çeşitli kronik veya immün sistemi hastalıklarından korunması için çok önemli. Bunu yaparken, onların mümkün olduğunca plastiklerle direk temastan korumak, gıdalarımızı mikroplastik içermeyecek şekilde hazırlamaya çalışmak gerekiyor.
Biz de size destek olmak için Ozmoz Bebek ürünleri olarak bu konuda her türlü önlemi almaya gayret ediyor, olabilen her yerde Sertifikalı Organik pamuk kullanıyoruz.
Hatta özel geliştirdiğimiz, Patentli, Clean&Safe ürünlerimizde elastan (lycra) dahi kullanmıyor, bebeğinize boyasız saf organik pamuktan başka bir malzemenin dokunmamasını sağlıyoruz. Onların sağlığı, bizim geleceğimiz demek…
Bu vesile ile, sevgili çocuklarımıza büyük önder ve ülkemizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından armağan edilen 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı şimdiden kutluyoruz. Dünya’da çocuklarına bir bayram armağan eden ilk ve tek lidere sahip olmaktan onur duyuyor; Kendisini ve ülkemizin kuruluşu için savaşta veya bu uğurda çalışarak canlarını veren tüm şehitlerimizi liderlerimizi ve aydınlarımızı Rahmetle anıyor; Tüm bebeklerimizin ve çocuklarımızın, kurucularımızın hayal ettikleri gelişmiş medeniyet seviyesindeki müreffeh ve huzurlu Türkiye’de yaşamalarını umut ediyoruz.
Bu yazımıza da Ozmoz ailemizden bayrama özel bir resim ile nokta koyalım :)
Sevgi ve sağlık ile kalın,
Mukadder Özden, Anne ve Tekstil Mühendisi
İlgilenenler için detaylı bilgi:
4) Cell.com
7) Nature.com
8) Springer.com
9) Trthaber.com